Rozwój obszarów wiejskich a Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej

 

W dniu 18.10.2010 r. w siedzibie Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Kartuzach odbyła się debata, podczas której omawiano temat „Rozwój obszarów wiejskich a Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej”. Debata rozpoczęła się o godz. 13¹⁵. Na spotkanie przybyli m.in. Pan Kazimierz Plocke - Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Pan Zdzisław Czucha - Członek Sejmowej Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Pani Stanisława Bujnowicz – Dyrektor Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Gdyni, Pan Zenon Bistram – Prezes Pomorskiej Izby Rolniczej, Pan Kazimierz Sumisławski – Dyrektor Departamentu Środowiska, Rolnictwa i Zasobów Naturalnych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, Pan Marcin Węsiora –Kierownik Biura Terenowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Kartuzach, Pani Regina Klejna – Kierownik Terenowego Oddziału Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Kartuzach, Pan Kazimierz Sekuła – Powiatowy Lekarz Weterynarii w Kartuzach, Pan Tadeusz Kobiela - Wójt Gminy Sierakowice, Pan Zbigniew Roszkowski - Wójt Gminy Chmielno i Pan Andrzej Wyrzykowski - Wójt Gminy Przodkowo, Pan Edmund Kwidziński – Przewodniczący Rady Powiatu Kartuskiego, będący również współgospodzarzem debaty, a także radni, pracownicy urzędów gmin i sołtysi z terenu Powiatu Kartuskiego oraz rolnicy i przedstawiciele lokalnych mediów (w załączeniu sprawozdania - kserokopia listy obecności przybyłych na debatę gości).

Zebranych powitała Pani Janina Kwiecień – Starosta Kartuski, która przedstawiła również porządek debaty.

Debatę rozpoczął Pan Kazimierz Plocke, który pokrótce przedstawił problematykę Wspólnej Polityki Rolnej, jako jednego z najistotniejszych programów Unii Europejskiej oraz mechanizmy jej finansowania. Jak wskazał, budżet WPR jest zasilany przez kraje członkowskie UE, które przekazują 1 % swojego PKB na jej cele. Polska przeznacza na WPR ok. 13 mld zł rocznie, zyskując jednakże czterokrotnie więcej środków na inwestycje w rolnictwie (w 2010 r. jest to suma ok. 52 mld zł). Łącznie, w okresie 2007 – 2013 kraje członkowskie UE przeznaczyły na WPR ponad 860 mld euro. Zdaniem Pana Plocke, należy zwrócić uwagę na zachowanie płatności bezpośrednich w dotychczasowej formie (tj. płatności historyczne). Po 2013 r. planowane jest przejście na system dopłat uproszczonych, które obowiązują w całej UE.  System ten nie będzie dla Polski korzystny, ze względu na słabe warunki do gospodarowania gruntami rolnymi. Obecnie, finansowanie płatności bezpośrednich do gruntów rolnych odbywa się na zasadzie podziału środków (łącznie 13 mld): część środków pochodzi z budżetu UE (ok. 9 mld zł), a reszta z budżetu państwa (ok. 4 mld zł). Od 2013 r. 100 % w/w środków będzie pochodziło z UE (nie będzie płatności krajowej). Dodatkowo, Pan Plocke zwrócił uwagę na niesprawiedliwe finansowanie wszystkich inwestycji realizowanych na obszarach wiejskich z funduszu WPR, pomimo tego, że aż 80 % mieszkańców wsi pracuje poza rolnictwem, a większość inwestycji na w/w obszarach nie jest związana z prowadzonym gospodarstwem rolnym lub przetwórstwem żywności. To, zdaniem przedstawiciela Ministerstwa należy zmienić i zapewnić finansowanie z w/w budżetu jedynie inwestycji związanych bezpośrednio z rolnictwem i rozwojem obszarów wiejskich. Jak zaznaczył Pan Plocke, programy unijne na rzecz rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa cieszą się dużym powodzeniem wśród polskich rolników, o czym świadczyć może liczba złożonych w okresie 2007 - 2013 wniosków, na łączną kwotę dofinansowania ok. 340 mld złotych. Podsumowując, Pan Plocke poinformował, że budżet WPR na rok 2011 r. zostanie zwiększony o 11%, w tym o 300 % zwiększy się pula środków na inwestycje w zakresie melioracji i spółki wodne.

Na zakończenie, Pan Plocke pogratulował samorządowcom i działaczom zaangażowanym w pracę w powołanej rok temu Lokalnej Grupie Rybackiej,  znalezienia się w grupie zwycięzców konkursu Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi na dofinansowanie realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju Obszarów Rybackich, a co za tym idzie, uzyskanie wsparcia na kwotę 46 mln złotych.

Kolejny prelegent, Pan Marcin Węsiora scharakteryzował rolnictwo i obszary wiejskie w Powiecie Kartuskim, posługując się danymi statystycznymi, uzyskanymi na potrzeby ARiMR.

W województwie pomorskim jest 53 811 rolników, przy czym ponad 5 tysięcy zarejestrowanych jest w ARiMR w Kartuzach. Najpopularniejszymi programami w ostatnich latach, z zakresu WPR, wśród rolników z Powiatu Kartuskiego są: ułatwianie startu młodym rolnikom (wniosków w 2010 r.), modernizacja gospodarstw rolnych (105 wniosków w 2009 r.), różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej (16 wniosków w 2009 r, a w 2010 – 36 wniosków), tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw (116 wniosków w latach 2009 - 2010), płatności obszarowe, na które łącznie w ciągu 6 lat akcesji przeznaczono ponad 64 mln złotych (ok. 4600 wniosków), płatności ONW (ok. 4200 wniosków), korzystanie z usług doradczych (54 wnioski). Popularnością nie cieszy się natomiast program zalesiania gruntów rolnych, co jest spowodowane niewielką powierzchnią gospodarstw w powiecie (średnia gospodarstwa to ok. 7,2 ha).

Łącznie w latach 2004 – 2010 wypłacono rolnikom z tutejszego powiatu środki w wysokości 352 mln zł.

Na zakończenie, Pan Węsiora poinformował o wysokości stawek płatności bezpośrednich na 2010 r., które wynoszą:

- jednolita płatność obszarowa – 562,08 zł

- uzupełniająca płatność podstawowa – 327,26 zł

- płatność uzupełniająca do upraw chmielu – 1420,07 zł

- płatność do powierzchni roślin przeznaczonych na paszę – 439,03 zł

- oddzielna płatność z tytułu uprawy owoców i warzyw (płatność do pomidorów) – 157,16 zł

- przejściowe płatności z tytułu uprawy owoców miękkich – 1593,88 zł

- płatność cukrowa – 50,45 zł

- płatność do krów – 346,43 zł

- płatność do owiec – 105,91 zł

- specjalna płatność obszarowa do pow. uprawy roślin strączkowych i motylkowych drobnonasiennych – 207,28 zł

Jak wskazała w dalszej części debaty Pani Regina Klejna, Powiat Kartuski w 55 % jest użytkowany rolniczo (łącznie pow. ok. 61000 ha), z czego 22,5 % zajmują trwałe użytki zielone. W powiecie zarejestrowanych jest obecnie 8387 gospodarstw, których średnia wielkość wynosi 7,2 ha. Struktura gospodarstw pod względem wielkości wygląda następująco:

- 1 - 2 ha – 1947 gospodarstw,  

- 3 - 5 ha – 1928 gospodarstw,

- 5 - 10 ha – 2222 gospodarstw,

- 10 - 20 ha – 1612 gospodarstw,

- 20 - 50 ha – 530 gospodarstw,

- 50 - 100 ha – 126 gospodarstw,

- 100 - 300 ha – 17 gospodarstw,

- powyżej 300 ha – 5 gospodarstw.

Rolnicy z Powiatu Kartuskiego borykają się z niekorzystnymi warunkami gospodarowania, spowodowanymi średnią i słabą jakością gleb (łącznie gleb najlepszych bonitacji II i III jest ok. 930 ha, zaś słabych ok. 43,5 tys. ha, tj. 75 wszystkich gleb), trudne warunki klimatyczne (średnia temperatura 10°) . W związku z powyższym, uzyskiwane plony nie są wysokie, i tak z 1 ha upraw zbóż uzyskuje się średnio 2,8 – 3 t zbiorów, a z uprawy ziemniaka – 18 – 20 t. Największą powierzchnię (tj. 66,4 % wszystkich upraw) w tutejszym powiecie zajmuje uprawa zbóż (ok 31 tys. ha), następnie: ziemniaków i roślin okopowych – 6196 ha (13,3 %),  truskawek – 780 ha (1,7 %), roślin strączkowych – 727 ha (1,6 %) i rzepaku – 90 ha (0,2 %). W zakresie produkcji zwierzęcej, dominuje hodowla drobiu (25 mln sztuk rocznie), a następnie: bydła (21 tys. sztuk, w tym 9 tys. krów mlecznych) i trzody chlewnej (ok. 69 tys. sztuk,  w tym ponad 6,6 tys. szt. macior). Rośnie pogłowie koni, których obecnie jest ok. 2335 sztuk.

W kwestii przetwórstwa, na terenie Powiatu Kartuskiego funkcjonuje: 5 punktów skupu i przetwórstwa mleka, 4 punkty przetwórstwa ryb, 6 ubojni drobiu i przetwórstwa mięsa drobiowego (ubój ponad 80 % drobiu wyhodowanego w powiecie), 9 rzeźni, 7 zakładów przetwórstwa jaj (hurtownie i pakowalnie) oraz 1 podmiot przetwarzający warzywa. Zanotowano powolny wzrost liczby gospodarstw ekologicznych, których obecnie jest 20

Mała powierzchnia gospodarstw skłania rolników do poszukiwania alternatywnych źródeł dochodu, co obrazuje m.in. obecna ilość rolników pracujących również poza gospodarstwem (70% wszystkich zatrudnionych w gospodarstwach rolnych). Wielu rolników zdecydowało się również na zdywersyfikowanie swoich dochodów w oparciu o prowadzone gospodarstwa, np. poprzez świadczenie usług agroturystycznych (łącznie w powiecie ok. 198 zarejestrowanych gospodarstw, z czego znaczna część zlokalizowana w gminie Chmielno, tj. 54 gospodarstwa) lub z wykorzystaniem posiadanego sprzętu rolniczego, np. w dziedzinach prac budowlanych, usług rolniczych i leśnych, mechaniki pojazdowej, usług transportowych, wynajmu pomieszczeń gospodarczych. Na zakończenie, Pani Regina Klejna zwróciła uwagę na fakt poprawiającej się kwestii bezpieczeństwa w gospodarstwach rolnych.

Kolejny prelegent, Pan Zdzisław Czucha zrezygnował z omawiania zaplanowanego tematu i oddał głos zebranym na sali rolnikom.

Rolnicy poruszyli m.in. nurtującą ich kwestię planowanego przyspieszenia o tydzień naboru wniosków z PROW dla rolników starających się o dotacje z jednego tylko profilu, względem tych, którzy wystąpili o dotacje z kilku działań, a także interesowali się kwestią kwot mlecznych i ewentualną możliwością ich zniesienia.

Na zadane pytania odpowiedział udzieliła Pani Regina Klejna i Pan Kazimierz Plocke, wskazując, że najbardziej aktywni byli rolnicy prowadzący gospodarstwa wielokierunkowe, w których prowadzi się zarówno produkcję roślinną, jak i zwierzęcą a dodatkowo zaznaczono, że do końca 2013 roku nie będzie prowadzony nabór na działania związane z modernizacją gospodarstw rolnych.

Pan Plocke wyjaśnił, że perspektywa po 2013 roku jest obecnie na etapie negocjacji, tak więc trudno przewidzieć, jak rozwiązana zostanie kwestia kwot mlecznych, jednakże obecnie nie przewiduje się rezygnacji z kwotowania.

Kolejne pytania dotyczyły dalszego wykorzystywania uiszczanych przez rolników składek na promocję wytwarzanych przez nich produktów, gdyż ich zdaniem, nie widać skutków i wykorzystywania gromadzonych na ten cel funduszy ( w 2010 r. jest to suma blisko 30 mln zł).

Pan Kazimierz Plocke wyjaśnił, że Minister Rolnictwa powołał 9 zespołów, w których skład weszło 5 przedstawicieli rolników i 4 przedstawicieli przetwórców. Zespoły te decydują, na jaki cel zostaną przeznaczone zebrane środki i w jaki sposób promowane będą wytwarzane przez rolników produkty. Należy zwrócić szczególną uwagę na fakt, że w zespołach tych większość stanowią producenci rolni, a nie przedsiębiorcy. Jak wyjaśnił Pan Plocke, efektów działań promocyjnych jeszcze nie widać, gdyż opisane powyżej rozwiązanie zostało uruchomione dopiero w 2009 r.

Następnie, głos zabrał Pan Zenon Bistram, który opowiedział o zależności pomiędzy samorządem rolniczym, a WPR.

Rząd Polski w negocjacjach dotyczących przyszłości WPR (perspektywa 2013 – 2020) nie zgadza się na wprowadzenie kolejnego okresu przejściowego dla nowych państw UE – powinny być one traktowane na równi i na tych samych warunkach, co obecne kraje członkowskie UE. Dodatkowo, negocjowane będzie jak najdłuższe utrzymanie bezpośrednich płatności historycznych i opóźnienie momentu przejścia na system płatności wyliczanych na podstawie plonu referencyjnego. Rząd Polski opowiada się również za zachowaniem I filaru płatności bez uszczuplania w nim środków finansowych, a w przypadku nowego okresu przejściowego, za zwiększeniem budżetu w I filarze dla nowych państw członkowskich,

Należy także zwrócić szczególną uwagę na wyrównanie warunków konkurencyjności na rynku unijnym wobec wszystkich państw członkowskich. Pan Bistram jako przykład podał niesprawiedliwą wysokość dopłat, których kwota jest zróżnicowana dla poszczególnych krajów, pomimo tych samych, ograniczeń dotyczących np. ochrony środowiska. Zdaniem Pana Bistrama, należy dodatkowo dążyć do: ograniczenia administracji systemu funduszy unijnych, rozwiązania sprawy ubezpieczeń upraw od niekorzystnych warunków atmosferycznych i anomalii klimatycznych, gdyż w chwili obecnej nieefektywny system ubezpieczeń nie gwarantuje w przypadku klęsk żywiołowych odtworzenia utraconej w ich wyniku, produkcji. Na zakończenie Pan Bistram stwierdził, że należy przedłużyć memorandum na sprzedaż ziemi obcokrajowcom o 3 lata, ze względu na trudną sytuację finansową rolników, którzy w chwili obecnej często nie mogą pozwolić sobie na zakup ziemi z zasobów ANR.

Po wystąpieniu Pana Prezesa Zenona Bistrama, Pani Starosta Janina Kwiecień zakończyła oficjalną część debaty i w związku z innymi obowiązkami opuściła spotkanie, życząc zebranym owocnej dalszej części debaty.

W ostatniej części debaty, głos oddano zebranym rolnikom.

Pytanie zadane przez Pana Piotra Wickiego dotyczyło wpływu ARR na centrale nasienne które, zdaniem Pana Wickiego, dysponują materiałem nasiennym złej jakości. Kolejne pytanie dotyczyło możliwości zakończenia umów dzierżawy gruntów rolnych, zawartych z zagranicznymi podmiotami. Pan Wicki zapytał także o możliwość zmiany ustawy Prawo łowieckie w zakresie obowiązków kół łowieckich dotyczących wypłaty odszkodowań rolnikom, którzy ponieśli straty w uprawach, spowodowane przez zwierzynę łowną.  

Jak zaznaczył Pan Radosław Szatkowski – Dyrektor Agencji Rynku Rolnego w Gdyni, nie spotkał się nigdy z zastrzeżeniami co do jakości materiału siewnego. Nadzór nad jego jakością pełni Wojewódzki Inspektorat Roślin i Nasiennictwa, który kontroluje jakość materiału siewnego i zajmuje się jego certyfikacją. W przypadku zastrzeżeń, co do jakości upraw uzyskanych na podstawie certyfikowanego materiału siewnego, należy zawiadomić w/w Inspektorat, który zbada materiał i w przypadku wykrytych nieprawidłowości uruchomi procedurę odwoławczą.

Do kwestii dzierżaw gruntów rolnych odniósł się Pan Włodzimierz Olszewski – Dyrektor Agencji Nieruchomości Rolnych w Gdańsku, który wyjaśnił, że podmioty zagraniczne dzierżawią nieruchomości zazwyczaj na okres 30 lat i w przypadku dochowywania warunków dzierżawy, nie ma podstaw do zerwania, czy też nieprzedłużenia umowy z nimi zawartej. Dodatkowo, w przypadku, gdy cudzoziemiec dzierżawi i użytkuje grunt rolny w Polsce co najmniej od 2004 r., to po 7 latach nabywa prawo do wykupu tejże ziemi, na zasadzie pierwokupu, zaś od 2016 r. wszyscy obywatele krajów członkowskich UE będą mogli ubiegać się o zakup ziemi w Polsce na cele rolne. Cena będzie równa dla wszystkich rolników w całej UE, w tym również dla Polaków.

Pan Kazimierz Plocke poinformował, że Minister Środowiska nie planuje wprowadzenia zmian do ustawy Prawo łowieckie, w zakresie obowiązku wypłaty odszkodowań za straty w rolnictwie spowodowane przez zwierzynę łowną lecz projektowane jest dostosowanie ubezpieczeń upraw rolnych w ten sposób, aby zapewniały również zwrot strat i kosztów poniesionych w związku z w/w szkodami.

Pana Marcin Nowaka, reprezentującego Biuro Doradztwa Rolnośrodowiskowego w Kościerzynie interesowała kwestia projektowanego wywłaszczenia właścicieli jezior przepływowych, a także możliwość zwiększenia wsparcia dla Inwestorów na obszarach Natura 2000.

Pan Kazimierz Plocke poinformował, że w sprawach dotyczących terenów objętych szczególną ochroną, właściwy jest Minister Środowiska.

Kwestie ewentualnego wywłaszczania wyjaśniła Pani Alicja Mazur, która zaznaczyła, że przez Marszałka Województwa Pomorskiego realizowane są jedynie działania, mające na celu uporządkowanie ksiąg wieczystych – zgodnie ze stanem prawnym, gdyż rzeczywistym właścicielem jezior przepływowych jest Skarb Państwa, a nie osoby prywatne. Działania te nie mają charakteru wywłaszczenia, ale uzgodnienia treśli księgi wieczystej ze stanem prawnym.

Pan Marian Hinca powrócił do kwestii dzierżaw i umożliwienia rolnikom gospodarowania na skumulowanym obszarze gruntów rolnych, gdyż w chwili obecnej rolnicy są zmuszeni prowadzić uprawę na rozdrobnionym areale.

Odnosząc się do pytania Pana Mariana Hincy, Pan Plocke zwrócił uwagę, że rolnicy mogą odkupić ziemię od ANR, jednakże przetargi na zakup ziemi rolnej nie cieszą się dużym zainteresowaniem rolników. Planowane jest, aby do 2016 r. wszystkie dzierżawy przekształcić na ziemię przeznaczoną do wykupu. Ponadto dodał, że największy popyt na ziemię jest na terenach, gdzie ANR nie dysponuje zbyt dużymi zasobami ziemi, np. na Kaszubach.

    Debatę zakończono o godzinie 16¹⁵. Jej uczestnicy jeszcze indywidualnie rozmawiali z zaproszonymi gośćmi i omawiali nurtujące ich problemy.